අනිච්ච යනු අනිත්‍ය නොවන්නේද? 01

තථාගත සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සියලු සත්වයන් කෙරෙහි පතලා වූ මහා කරුණාවෙන් යුතුව ලෝ වැසියා දුකින් එතෙර කරවනු වස් අකුරු අටකින් හා පද තුනකින් යුතු ධර්මයක් දේශනා කරන සේක. එය ත්‍රිලක්ෂණය නම් වේ. එකී ත්‍රිලක්ෂණයෙන් දක්වනුයේ සංඛත ධර්මයන්ගේ යථාවයි. එනම් අනිත්‍ය ස්වභාවය, දුක්ඛ ස්වභාවය, අනාත්ම ස්වභාවය යන ලක්ෂණ තුනයි.

ඒ දේශනාව බුද්ධ කාලයේ පටන් මේ වනතුරු නිර්මලව පැවතින. ඒ ධර්මය අනුව පිළිපදින ලද අනන්ත අපරිමාණ සත්වයෝ සසරින් එතෙර විය. අදටද එතෙර වන්නාහුය. 

එනමුත් අද ඊයේ පහළවුණු අක්මුල් සිඳුණු ඇතැමෙක් “ත්‍රිලක්ෂණය යනු අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත නොවේ. කැමති සේ නොපවත්නා භාවය වේ.”යැයි අමුතු බණක් දෙසනු පෙනෙයි. ඔවුනට අනුව අටුවාචාරින් වහන්සේ හිතා මතා ත්‍රිලක්ෂණය විකෘති කොට ඇත. ධර්මය බමුණු මත වලින් වසා දමා ඇත. ලාභ ලෝභ වෙනුවෙන් විකෘති කොට ඇත.

එකී නවතම සොයාගැනීම පිළිපදින්නා වූ බොහෝ ගිහියන් මගපල ලාභීන් වී ඇත. ධර්මයෙහි සැනසිල්ල විදිමින් කම්සුව විඳින්නෝ වී ඇත.

කම් නැත. කිසිවකු හෝ නිවන් දක්නේ නම් සාධු කියා අනුමෝදන් වන්නෙමු. එනමුත් නිර්මල ධර්මය විකෘති කිරීම වනාහි අධම ක්‍රියාවකි. එබැවින් මෙසේ පවසමු. සාධු සිතින් විමසත්වා. 

“යදනිච්චං තං දුක්ඛං යං දුක්ඛං තදනත්තා යදනත්තං තං නේතං මම නේසෝ හමස්මි නමෙසෝ අත්තා”

(යං අනිච්චං තං දුක්ඛං, යං දුක්ඛං තං අනත්තා, යං අනත්තං තං න ඒතං මම, න ඒසෝ අහං අස්මි, න ඒසෝ මේ අත්තා )

යමක් අනිත්‍ය වන්නේ නම් එය දුක්ඛ වන්නේය. යමක් දුක්ඛ වන්නේ නම් එය අනාත්ම වන්නේය. යමක් අනාත්ම වන්නේ නම් එය මගේ නොවේය. මම නොවෙමි. එය මාගේ ආත්මය නොවන්නේය.

කුමක් අනිත්‍ය වන්නනේද? කුමක් දුක්ඛ  වන්නේද? කුමක් අනාත්ම වන්නේද? 

සබ්බේ සංඛාරා අනිච්චා, සබ්බේ සංඛාරා දුක්ඛා, සබ්බේ ධම්මා අනත්තා  - සියලු සංස්කාරයෝ අනිත්‍යයෝය, සියලු සංස්කාරයෝ දුක්ඛයෝය, සියලු  ධර්මයෝ අනාත්මයෝය.

එහි  සියලු සංස්කාරයෝ යනු පංච උපාදනස්ඛන්ධයයි. සියලු ධර්මයෝ යනු චිත්ත චෛතසික රූප ප්‍රධාන සියලු ධර්මතාවෝය.

මෙහිදී පළමු කොටම අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත යන ධර්මතාවන් යනු කවරේද යැයි  අවබෝධ කරගෙන සිටිය යුතුය.කුමක් හෙයින්ද  යත් ත්‍රිලක්ෂණය වරදවා ගත හොත් නිර්වාණයද අතහැරි යන බැවිනි.එබැවින් ත්‍රිලක්ෂණය විමසා සිටිමු.

අනිච්ච-අනිත්‍ය.

අනිච්ච යනු අනිත්‍යතාවය නොහොත් වෙනස්වන ස්වභාවය ඇතිව නැතිව යන ස්වාභාවය කැඩෙන බිදෙන ස්වාභාවය පලුදුවන ස්වාභාවය නිත්‍ය නොවන ස්වාභාවය වේ.

අනිච්ච යනු අනිච්ඡ නොවන බව පසුව පෙන්වා දෙන්නෙමු.

දුක්ඛ -පීඩාව.

දුක්ඛ යනු දුක නොවේ. සෝක පරිදේවද නොවේ. වේදනාවද නොවේ. දුක්ඛ යනු පිඩාවයි. එනම් සංස්කාරයන් පැවතීම යනු ජරා මරණ සෝක පරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්ස උපයාසයන් පැවතීමයි. ඒවා පැවතීම යනු විදීමක් නොවේය. එනමුත් පිඩාවක් එහි ඇත. එබැවින් දුක්ඛාර්ය සත්‍යයෙහි පීඩාව ගෙන දෙන්නේ යන අර්ථයෙන් සංඛිත්තේන පන්චුපාදක්ඛන්දා දුක්ඛ යනුවෙන් දක්වනු ලබයි.

අනත්ත - අනාත්මතාවය, හරයක් නොමැති ස්වාභාවය, වසගයේ පැවතිය නොහැකි ස්වාභාවය.

අනත්තය යනු සංස්කාරයන්ගේ හරයක් නොමැති ස්වභාවයත් පංච උපාදාන්ස්ඛන්ධය තුල සත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් නොමැති ස්වභාවයත් කසිදු ධර්මතාවයක් වසගයේ පැවැත්විය නොමැති ස්වභාවයත් වේ.

ත්‍රිලක්ෂණය මෙසේ දත යුතුය. එය තවදුරටත් විමසා බලමු.

පංච උපාදාන්ස්ඛන්ධය අනිත්‍ය වන්නේ කෙසේද යත්?

රූප, වේදනා සඤ්ඤා සංඛාර විඤ්ඤාණ ස්ථිර ස්වාභාවයකින් පවතින්නේ නැති බැවිනි. එසේම ඒවා නිරන්තරයෙන්ම වෙනස් ස්වභාවයන්ට පත් වේ. තවද චිත්ත චෛතසික රූපයෝ ක්ෂණයක් ක්ෂණයක් පාසා ඇතිව නැතිව යන බැවිනි. 

දුක්ඛ වන්නේ කෙස්ද යත්?

පංච උපාදානස්කන්ධය නිසා ජරාමරණ ආදී පිඩාවන්ට පත්වන බැවිනි. එනම් ජරාමරණ හටගන්නේ පංච උපාදනස්ක්න්ධය තුලයි. ඉන් පරිබාහිරව නොවේ. නොඑසේනම් පංච උපාදානස්කන්ධයක් නැති තැනක ජරාමරණයක් නැත. ජරාමරණ නැති තැනක පංච උපාදනස්කන්ධයද නැත. ඒ අනුව ජරාමරණයෝ පංච උපාදානස්කන්ධය තුලින්ම හටගන්නෝය. එබැවින් පංච උපාදානස්කන්ධය පැවතීම ජරාමරණයන්ගේ පැවතීමයි. එනම් පංච උපාදානස්කන්ධයේ පැවතීම යනු දුකෙහි පැවතීමයි. ඒ අනුව පංච උපාදානස්කන්ධය යනු දුකයි. නොහොත් පිඩාවයි.

පංච උපාදානස්කන්ධය අනාත්ම වන්නේ කෙසේද යත්?

පංච උපාදානස්කන්ධය හරසුන්ය. රූප හෝ වේදනා හෝ සඤ්ඤා හෝ සංස්කාර හෝ විඤ්ඤාණ හෝ මගින් සදාකාලික සැනසීමක් ලැබෙන්නේ නැත. පංච උපාදානස්කන්ධය පවත්වාගනිමින් ජරාමරණ වලින් මිදීමක් ලැබිය නොහැක. හරසුන් වූ ආස්වාදයන් සේම ආදීනව බහුල වූ ජරාමරණයන්ද හට ගන්නේ පංච උපාදානස්කන්ධය තුලින්ම වේ. මේ අල්පාශ්වද ජනක බවත් ආදීනව බහුල බවත් හර සුන් බවේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයයි. හරවත් වූ නිර්වාණය ශාක්ෂාත් කරනු වස් පංච උපාදානස්කන්ධය මුලිනුපුටා දැමිය යුතුය. යම්කිසි අයුරකින් යම්කිසි හෝ හරයක් ඒ  තුල තිබේ නම් නිර්වාණ ශාක්ෂාත් කරනයේදී පංච උපාදානස්කන්ධය මුලිනුපුටා දැමීමට සිදු නොවනු ඇත. එහි ලා හරයක් නොමැති බැවින්ම මුලුනුපුටා දැමිය යුතු වේ.

පංච උපාදානස්කන්ධය අනිත්‍යතාවයට දුක්ඛතාවයට ලක්වන කල එය පාලනය කල නොහැක. එනම් ජාරව නැවතිය  නොහැක. මරණය නැවතිය නොහැක. ඒ නොහැකියාව යනු වසගයේ පැවැත්විය නොහැකි භාවයයි.

පංච උපාදානස්කන්ධය තුල  භවයෙන් භවයට ගමන් ගන්න වූ සදාකාලික ආත්ම භාවයක්  හෝ විභව වශයෙන් මේ භවයෙන් අනතුරුව කෙලවර වන්නා වූ තාවකාලික ආත්ම භාවයක් හෝ නැත. ඒවා සත්ව පුද්ගලයෝද නොවේ. හුදෙක් හේතුන් නිසා හටගත් හේතු පැවතීම නිසා පවතින හේතු නැතිවීමෙන් විනාස වී යන ධර්මයෝ පමණකි. එය අනාත්ම භාවයයි.

උදාහරණයක් වශයෙන් ගන්නවානම් ඇස කුඩා කාලයේ පටන් මරණය දක්වා ක්‍රමක්‍රමයෙන් මේරීමට ලක් වෙමින් දුබල තාවයට පත්වේ. ඒ මේරීමද දුබල වීමද යනු ඇසේ ජාරවයි. එනම් නිත්‍ය නොවන ස්වාභාවයයි. වෙනස් වන ස්වභාවයයි. එසේම නිරෝගී වූ ඇසක් රෝගී බාවයටද පත් වෙයි. ඒ රෝගී භාවය යනු ඇසෙහි තිබුනා වූ නිරෝගී රූප කලාප දුර්වල රූප කලාප බවට පත් වීමයි. එනම් වෙනස්වීමයි. තවද පුද්ගලයා ජීවත්ව සිටියදිම ඇස අන්ධ වී යැයි. එයම ඇසේ අනිත්‍ය තාවයයි. නිත්‍ය නොවන ස්වභාවයයි. මෙසේ ජාරවට ව්‍යාධියට මරණයට පත්වීම ඇසෙහි අනිත්‍ය ස්වභාවයයි. නිත්‍ය නොවන ස්වභාවයයි. වෙනස් වන ස්වභාවයයි. 

මෙසේ ඇස අනිත්‍ය තාවයට ලක් වන කල පිඩාවක් හටගනී. එනම් සාමන්‍ය පරිදී වූ ඇස දුබල වී යන විට පිඩාවක් ගෙන දෙයි. එය විදීමක් නොවේ. බාධාවක්  පමණකි. අවශ්‍ය නම් තෘෂ්ණා දෘෂ්ටි මාන වශයෙන් ප්‍රපංච ගොඩ නගාගෙන සෝකපරිදේවදුක්ඛදොමනස්සුපායාස පහල කර ගත හැක. අවශ්‍ය නම් පහල නොකරගෙන සිටීමටද හැක. මෙසේ පිඩාවක් හෝ සෝකපරිදේවදුක්ඛදොමනස්සුපායාසන් ගෙන දෙන්නේ ඇසක් පවතින නිසාවෙනි. එනම් ඇසෙහි පැවතිමම පීඩාව වේ. එනම් ඇස යනු පිඩාවයි. පීඩාව යනු ඇසයි.

මෙසේ ඇස නිත්‍ය නොවීම හේතුවෙන් හා වෙනස් වීම හේතුවෙන්  වසගයේ පැවැත්විය නොහැක්කකි. පීඩාවන් ගෙන දෙන බැවින් හරසුන් වූවෙකි. සත්වයෙන් පුද්ගලයෙක් නොමැති භාවයෙන් අනාත්ම වූවෙකි.

මෙසේම කන නාසය දිව කය මනස යනායතනද අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වේ. 

වේදනාව අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වන්නේ කෙසේද යත්?

වේදනා චෛතසිකය ඇති වී නැතිව යන බැවින් ද සුඛ වේදනාව දුක්ඛ වේදනාව වශයෙන් වෙනස් වන බැවින්ද අනිත්‍ය වේ.

එසේ සුඛ දුක්ඛ වේදනාවන් ගෙන දෙමින් චිත්තයා පිඩාවට ලක් කරන්නේ වේදනා චෛතසිකයයි. සුඛ වේදනාව කෙරෙහි තෘෂ්ණාවද දුක්ඛ වේදනාව කෙරෙහි ද්වේෂයද උපේක්ඛා වේදනාව කෙරෙහි මෝහයද යානාදී ලෙස බොහෝ පීඩාවන් ඇතිකිරීමේ මුලික කාරණාව වේදනා චෛතසිකයේ පැවතීමයි. එනම් පීඩාව යනු වේදනාඋපාදානස්කන්ධයයි.

වේදනා චෛතසිකය හරසුන් බැවින් ද වසගයේ පැවත්විය නොහැකි බැවින්ද සත්ව පුද්ගල නොවන බැවින්ද අනාත්ම වේ.

සඤ්ඤා චෛතසිකය ඇතිව නැතිව යන බැවින් අනිත්‍ය වේ. එහි පැවතීම නිසාම රාග ද්වේශ මෝහාදී පීඩාවන් හට ගනී. එය වසගයේ පැවත්විය නොහැකි බැවින් හර සුන් බැවින් සත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් නොවන බැවින් අනාත්ම වේ.

සංස්කාර අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වන්නේ කෙසේද යත්?

සංස්කාර අනිත්‍ය වනුයේ විපාක දීම් වශයෙන් හෝ අහෝසි කර්ම ලෙස ක්‍ශයවීම් වශයෙන් හෝ වේ. එනම් යම්කිසි කුසලයක් හෝ අකුසලයක් විපාක දීමෙන් අනතුරුව ඒ සංස්කාර ස්කන්ධය ගෙවී අවසන් වී යයි. එනම් සංස්කාර ස්කන්ධය නිත්‍ය නොවේ .එසේම විපාක දීමට අවස්ථාව නොලැබී ගිය හොත් අහෝසි වී යන්නේ වේ. එසේද අනිත්‍ය වන්නේ වේ.

සංස්කාර ස්කන්ධය පවතින තාක්කල් ජරාමරණ ආදී දුක්ඛස්කන්ධය පවතී. එනම් සංස්කාරයන්ගේ පවතිමම දුක්ඛස්කන්ධයේ පැවතීමයි. එනම් දුක යනු සංස්කාර ස්කන්ධයයි.

සංස්කාරයෝ වසගයේ පැවැත්වි නොහැක. හර සුන්ය. සත්ව පුද්ගල නොවන්නේය. එබැවින් අනාත්ම වේ.

විඤ්ඤාණය අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වන්නේ කෙසේද යත්?

විඤ්ඤාණය මොහොතක් පාසා වෙනස් වන බැවින්ද ඇතිව නැතිව යන බැවින්ද අනිත්‍ය වේ. විඤ්ඤාණ පැවතීම නිසාම සකල දුක්ඛස්කන්ධයම පවතී. එබැවින් දුක යනු විඤ්ඤාණයම වේ. විඤ්ඤාණය හරසුන් බැවින්, වසගයේ පැවැත්විය නොහැකි බැවින්, සත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් නොවන බැවින් අනාත්ම වේ.

මෙසේ රූප, වේදනා, සඤ්ඤා, සංස්කාර, විඤ්ඤාණ කෙරෙහි වෙන වෙනම ත්‍රිලක්ෂණය විමසා බැලිය යුතුය. එයම නිවන් මග වෙයි. එය වඩා දුකින් මිදෙත්වා.

“අනිච්ච යනු අනිත්‍ය නොවේය. කැමති සේ නොපවත්නා බව වේ.” යැයි කියන්නා වූ පුද්ගලයන්ට  පිළිතුරු. 

බුද්ධ දේශනාව ස්වාක්ඛාතය. මනාව දේශනා කර ඇත යනු අර්ථයයි. ඒ මනාව දේශනා කර ඇති ධර්මය සියලු තැන්හිම එක හා සමානව අර්ථ නැංවේ. එනම් යමක් යම් ආකාරයකට යම් තැනකදී  අර්ථ දක්වන්නේද එය ඒ ආකාරයෙන්ම අන්තැනකදීද අර්ථ දැක්වේ.

උදාහරණයක් ලෙස රූපය අනිත්‍ය යැයි යම් තැනකදී දේශනා කරන ලද්දේද එය සැම තැනකදීම  අනිත්‍යම වේ. යම් තැනකදී දුක්ඛය දේශනා කරන ලද්දේද ඒ සෑම තැනකදීම දුකම වේ. යම් තැනකදී අනාත්ම යැයි දේශනා කරන ලද්දේ වේද ඒ සෑම තැනකදීම අනාත්ම වේ.

එනමුත් එයට පටහැනි මතය ප්‍රකාශ කරන පුද්ගලයින් දරන අදහස නම් මෙබන්දකි. එනම් ඒ ඔවුන් පවසන පරිදි පංච උපාදානස්කන්ධය තමන් කැමති සේ නොපවතින නිසාවෙන් දුක හටගනී. එබැවින් අනිත්‍ය යනු කැමති සේ නොපවතින ස්වභාවයයි. නොඑසේ නම් ප්‍රිය අප්‍රිය වස්තු තමන් කැමති සේ පැවැත්විය නොහැක. ඒවා කැමති සේ නැතිවන කල දුක් දොම්නස් හටගනී. එබැවින් කැමති සේ නොපැවතීම අනිච්ච යැයි ඔවුන් පවසයි. 

ඔවුන්ට අනුව දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයෙහි පෙන්වා දෙනුයේ දුක් දොම්නස් පිලිබඳවය. එනම් ජාතිය දුක් දොම්නස් ගෙන දෙන්නකි. ජරාව දුක් දොම්නස් ගෙන දෙන්නකි. මරණය දුක් දොම්නස් ගෙන දෙන්නකි. එසේ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයෙහි දුක් දොම්නස් ගැන පවසන බව ඔවුන්ගේ මතයි.

එනමුත් එය එසේ නොවේමය. දුක් දොම්නස් යනු දුක්ඛාර්ය සත්‍යයෙහි කොටසක් පමණකි. සම්පූර්ණ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය නොවේමය. සම්පූර්ණ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයෙන් ප්‍රකාශ කරන්නේ ස්කන්ධ පරම්පරාව පැවතීම නිසාවෙන් ඇතිවන පීඩාව පිළිබඳවයි. 

ඒ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය කොටස් තුනක එකතුවකි. දුක්ඛ දුක, විපරිනාම දුක හා සංඛාර දුක වේ. දුක්ඛ දුක යනු වේදනාවයි. දුක් දොම්නස් වේ. විපරිනාම දුක යනු අනිත්‍යතාවය වෙනස්වීම නිසා ඇතිවන පීඩාවයි. නොඑසේ නම් ජරා ව්‍යාධි නිසා පෙලෙන ස්වභාවයයි. සංඛාර දුක යනු පංච උපාදානස්කන්ධය පැවතීම යන පීඩාවයි.

එකී පුද්ගලයින් මෙකී දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයෙහි දුක් දොම්නස් යන කොටස පමණක් ප්‍රකට කරමින් දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය පටලවාගෙන සිටීම අනුවන කම විදහා පෑමකි. 

දුක් දොම්නස් නියත නැත. පෘතජ්ජන වුවද නුවණැත්තාට දුක් දොම්නස් නැත. කෙසේද යත් “සුඛස්සච පහාණා දුක්ඛස්සච පහාණා පුබ්බේව සොමනස්සදෝමනස්සං අත්ථංගමා අදුක්ඛමසුඛං උපේක්ඛා සති පාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති” යන්නට අනුව චතුර්ථ ධ්‍යාන ලාභී උතුමන් හට දුක් දොම්නස් නැත. එනම් ඉහත පුද්ගලයින්ගේ න්‍යාය අනුව ඔවුනට දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය නොමැත. 

මුලාවක තරම පෙනේද?

තවද ප්‍රිය අප්‍රිය වස්තු නිසා සම්පූර්ණ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යය ඇති නොවෙයි. එනම් ජරා මරණයෝ හට ගනුයේ ප්‍රිය වස්තුන් නිසා නොවේය. අප්‍රිය වස්තුන් නිසා නොවේය. ප්‍රිය අප්‍රිය දේ කැමති සේ පැවැත්විය නොහැකි නිසාද නොවේය. ඒවාගේ ස්වභාවය අනිත්‍යතාවය බැවිනි.

ඒ මෙසේයි.

“පියජාතිකා සෝකපරිදේවදුක්ඛදෝමනස්සුපායාසා පියප්පභාවිකා.” (පියජාතික සුත්‍රය, ම.නි.) සෝකපරිදේවදුක්ඛදෝමනස්සඋපායාසයෝ ප්‍රිය වස්තු නිසා හටගන්නෝය. ප්‍රිය වස්තු ප්‍රභව කොට පවතින්නෝය. 

ඉහත බුද්ධ දේශනාව අනුව පැහැදිලිවන කරුණ නම් ප්‍රිය වස්තු නිසා හටගන්නේ දුක් දොම්නස් පමණක් බවයි. එසේනම් ප්‍රිය අප්‍රිය වස්තු කැමති සේ පැවැත්විය නොහැකි නිසා දුක් දොම්නස් පමණක් හට ගනී. ජරා මරණයෝ හට නොගනී. එනම් ප්‍රිය වස්තු අදාළ වන්නේ දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයෙහි කොටසකට පමණි. ඒ අනුව ඔවුන්ගේ ප්‍රකාශය නැවතද සාවද්‍ය වේ.

එසේම ඉහත කී “අනිච්ච යනු අනිත්‍ය නොවන්නේය. කැමති සේ නොපවත්නා භාවය වේ.” යන ප්‍රකාශය සෑම තැනකදීම එක හා සමානව යෙදෙන්නක් නොවේ. උදාහරණයක් ලෙස “රූපය කැමති සේ නොපවත්නා  බැවින් අනිච්ඡ වේ” යන ප්‍රකාශය සියලු තැන්හිදිම එක හා සමානව නොයෙදේ.  කෙසේද යත් අභිඤ්ඤා ලාභී උතුමන් වහන්සේලා ස්වකිය රුපස්කන්ධය කැමති සේ පවත්වයි. ඒ උතුමන් වහන්සේලා අහසේ සක්මන් කිරීම්, ශරීරයෙන් රැස් විහිදවීම් ආදී වූ විවිධ වූ ප්‍රාතිහාරයන් පාන්නේ රුපස්කන්ධය තම වසගයේ පවතින බැවිනි. එකරුනෙහි ලා යට කී කතාව සාවද්‍ය වේ.

වේදනාව කැමති සේ පැවතීමට උදාහරණයක් නම් ප්‍රථම දුතිය තතිය චතුත්ථ ධ්‍යාන ලාභී උතුමන්වහන්සේලා වේදනාව තමා කැමති සේ පවත්වයි.  එබැවින් යට කි කතාව මෙහිදීද සාවද්‍ය වේ. 

සඤ්ඤාවද තමන් කැමති සේ පැවැත්විය හැකිය.  එ කෙසේද යත් පිළිකුල් සහගත නොවන්නා වූ ආහාරයන් කෙරෙහි පටික්කුල සඤ්ඤාව පැවැත්විය හැකිය. එසේම පටික්කුල වස්තුන් කෙරේ අපටික්කුල සඤ්ඤා පැවැත්විය හැකිය. තවද පටික්කුල අපටික්කුල දෙකම කෙරෙහි උපේක්ෂා සහගතව ද වාසය කල හැකිය. මෙලෙසට සඤ්ඤාවන්ද තමන් කැමති සේ පැවැත්විය හැකිය.

සංස්කාරයන්ද තමන් කැමති සේ පැවැත්විය හැකිය. කෙසේද යත් ධ්‍යානයකට සමවදින උතුමන් වහන්සේ  සංස්කාරයන් පවත්වන්නේ තමන්ට කැමති පරිදි වේ. එසේ තමන් කැමති පරිදි සංස්කාරයන් පවත්වා කැමති කැමති උප්පත්ති ලබාගැනීමේ හැකියාවද ඇත. මෙසේ සංස්කාරයන්ද තමන් කැමති සේ පැවැත්විය හැකි වේ.

විඤ්ඤාණය තමන් කැමති සේ පවත්වන්නේ කෙසේද යත් ධ්‍යානාදී උපදවන කල්හි විඤ්ඤාණ ස්කන්ධය තමන් කැමති සේ පැවැත්වීමේ හැකියාව තිබේ. 

මෙසේ විවිධාකාරයෙන් පංච උපාදානස්කන්ධය තමන් කැමති සේ පැවැත්වීමේ හැකියාව තිබේ. ඒ අනුව එකී පුද්ගලයින්ගේ එම ප්‍රකාශ පරමාර්ථය හමුවේ අර්ථ ශුන්‍ය වේ. සාවද්‍ය වේ. එනම් එය මනාවූ දේශනාවක් නොවේ. දුරක්ඛාතයක්වේ.

එනමුත් පංච උපාදානස්කන්ධය අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වේ යන්න සියලු තැන් හිදී එක හා සමානවම අර්ථ නැංවෙන අතර කිසිදු තැනකදී වෙනසකට ලක් නොවේ. එබැවින් නිවැරදි අර්ථය නම් අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත යන්න මිසෙක කැමති සේ නොපවත්නා කතාවක් නොවේමය.

එබැවින් බුද්ධ කාලයෙහි පටන් නිර්මලව පැවති ත්‍රිලක්ෂණය විකෘතිකර ධර්මය විනාශ කිරීමට ගන්නා වූ ලාමක හීන ක්‍රියා මහත් පිළිකුලෙන් යුතුව හෙලා දකිමින් ධර්මය අවබෝධ කොට සසර දුකින් මිදෙනු වස් පෙළ අටුවා තුල දැක්වෙන අර්ථ ව්‍යංජනම භාවිතා කරන මෙන් දන්වා සිටිමු. තෙරුවන් සරණයි...!!!

බුදු දහම අනෙක් ආගම් අතරින් වෙනස් වන්නේ කෙසේද?

බුදු දහම සහ අන් ආගම් අතර යම් කිසි සමානකම් තිබුනද ඒවායේ මුලික න්‍යාය වශයෙන් ඒවා එකිනෙකට පරස්පර අදහස් දක්වයි එහි ප්‍රධාන ප්‍රතිවිරුද්ධ ලක්ෂණය වන්නේ බොහෝ ආගම් දේවවාදී සංකල්ප මත ගොඩනැගුන ඒවා වන අතර සර්වබලධාරී දෙවි කෙනෙක් පිළිගනී .ඒ මත සියල්ල සිදුවන බව ඒ ඒ ආගම්වල මතයයි .

නමුත් බුද්ධ දර්ශනය තුල ඒ සියල්ල ප්‍රතික්ෂේප කරන අතර බුදු දහම තුල දක්වනුයේ තමාට උරුම ජිවිතයේ වගකීම තමා සතු බවයි. එසේම අන්‍ය ආගම් බොහොමයක් නැවත උපත ප්‍රතික්ෂේප කරන අතර බුදු දහමට අනුව නැවත උපත එකාන්තයෙන්ම සිදුවන්නකි

තවද දේවවාදී සංකල්ප ඇති ආගම් පවසනුයේ ලෝකයේ හටගනිම දෙවියන් වහන්සේ විසින් සිදු කරන ලද්දක් බවයි. නමුත් බුද්ධ දේශනාවට අනුව එය සිදුවන්නේ සියලු සත්වයන්ගේ කර්මානුරූපවය. මෙහි කර්මය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ ඒ ඒ සත්වයන් පුර්ව ජිවිත වල සිදු කරගන්නා ලද්දා වූ යහපත් අයහපත් ක්‍රියාවන්ගේ ප්‍රතිඵලයි. (ලෝකයේ හට ගැනීම පිළිබඳ අග්ගඤ්ඤ සුත්‍ර දේශනාවේ දැක්වේ )

තවද සෙසු බොහෝ ආගම්වල විමුක්තිය ලඟාකරදීම සර්වබලධාරී දෙවියන්ගේ ක්‍රියාවක් යැයි ප්‍රකාශ කරයි. නමුත් බුදු දහමේ තමාගේ විමුක්තිය තමා විසින්ම අවබෝධ කරගත යුතු බව පැහැදිලිවම දක්වයි. එහි විමුක්තිය ලබාකරගැනීමේ මාර්ගය නම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයයි, එනම්;

සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප ,සම්මා වාචා ,සම්මා කම්මන්ත ,සම්මා ආජිව ,සම්මා වායාම ,සම්මා සති සම්මා සමාධි මාර්ග අංග අටයි .

බුදු දහමේ මුලික පරමාර්ථය වනුයේ කවරක්ද යත් ?

සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් ලොව පහළ වනුයේ ලෝවැසි සත්වයන් ඒකාන්ත වශයෙන්ම මුහුණ දෙන්නා වූ දුකෙන් එතෙර වීමේ මාර්ගය කියා දීමටයි. එහිදී අන් කිසි දර්ශනයක හමු නොවන චතුරාර්‍ය සත්‍ය ධර්මය හමුවන්නේ වෙයි. ඒ චතුරාර්‍ය සත්‍ය කවරක්ද යත්

දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය ,දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය ,දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය සහ දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණි පටිපදා ආර්ය සත්‍ය වශයෙනි.

දුක්ඛ ආර්ය සත්‍ය යනු

“ජාතිපි දුක්ඛා ,ජරාපි දුක්ඛා ,මරණම්පි දුක්ඛං ,සෝකපරිදේවදුක්ඛදෝමනස්සුපායසාපි දුක්ඛා, යම්පිච්චං න ලබති තම්පි දුක්ඛං සංඛිත්තෙන පඤචුපාදනක්ඛන්ධා දුක්ඛා”

ජාති දුක, ජරා දුක, මරණ දුක, සෝකපරිදේවදුක්ඛදෝමනස්සුපායස දුක ,කැමති දෑ නොලැබීමේ දුක කෙටියෙන් පංච උපාදානස්කන්ධයම දුකකි.

දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය කවරේද යත්

“යායං තන්හා පෝනෝභවිකා නන්දිරාගසහගතා තත්‍ර තත්‍රාභි නන්දිනී සෙය්‍යථිදං,කාම තණ්හා,භව තණ්හා ,විභව තණ්හා”

යම් මේ පුනර්භවය ඇති කරන්නා  වූ නන්දි රාගය සහිත වූ ඒ ඒ තැන විශේෂයෙන් ඇලෙන්නා වූ කාම තණ්හා භව තණ්හා විභව තණ්හා යානදී තණ්හාවක් වේද එය දුක්ඛ සමුදය ආර්ය සත්‍ය වේ.

දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය කවරේද යත්

“යෝ තස්සායේව තණ්හාය අසේසවිරාගනිරෝධෝ චාගෝ පටිනිස්සග්ගෝ මුත්තී අනාලයෝ ඉදං වුච්චති දුක්ඛ නිරෝධ අරිය සච්චං”

යම් ඒ තෘෂ්ණාවෙහිම ශේෂ නොවූ විරාග වූ නිරෝධ වූ අතහැරීමක් ඉවතලෑමක් මිදීමක් නොඇලීමක් ඇත්ද මෙය දුක්ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍ය නම් වේ.

දුක්ඛ නිරෝධ ගාමිණි පටිපදා ආර්ය සත්‍ය කවරේද යත් 

“අයමෙව අරියෝ අට්ඨංගිකෝ මග්ගෝ සෙය්‍යථිදං  සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්පෝ ,සම්මා වාචා ,සම්මා කම්මන්තෝ ,සම්මා ආජිවෝ ,සම්මා වායාමෝ ,සම්මා සති ,සම්මා සමාධි”

සම්මා දිට්ඨි, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජිව, සම්මා වායාම, සම්මා සති, සම්මා සමාධි යන මේ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයම වේ.

මේ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය වැඩිම විදර්ශනාව කිරීම නම් වේ. විදර්ශනාව යනු විශේෂයෙන් බැලීම නම් වේ.මෙහිදී විශේෂයෙන් බැලිම යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ “මම” යනුවෙන් සිතා සිටින්නා වූ පුද්ගලයා ගැන යථාර්ථය සෙවීමයි. එය සිදු කල යුතු මාර්ගයක් ඇත. ඒ මාර්ගයද සාමාන්‍ය ආකාරයෙන් පිළිපදින මාර්ගයක් නොව භාවනාව තුලින් විශේෂයෙන් පිළිපදින මාර්ගයකි.

එය පිළිපදින ආකාරය පහත පරිදි වේ. සීල විශුද්ධිය, චිත්ත විශුද්ධිය, දිට්ඨි විශුද්ධිය, කංඛාවිතරණ  විශුද්ධිය, මග්ගාමග්ගඤාණ දස්සන විශුද්ධිය, පටිපදා ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය, ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය යන විශුද්ධි සත වැඩීමයි.

ඒ සමගම වැඩෙන විදර්ශනා ඤාණ ද ඇත. ඒවා නම්.

නාම රුප පරිච්චේදය, පච්චය පරිග්ග්‍රහය, සම්මර්ශනය, උදයබ්බය, භංගය, භය, ආදීනව, නිබ්බිදාව, මුඤ්චිතු කම්‍යතා, පටිසන්ඛානුපස්සනා, සංඛාරුපෙක්ඛා, අනුලෝම, ගෝත්‍රභූ, මග්ග, ඵල වේ.

01.සීල විශුද්ධිය.

සීල විශුද්ධිය යනු  පිරිසිදු  සිලයකින් යුක්ත වීමයි. ඒ පිරිසිදු සීලය නම් චතුපාරිශුද්ධි සීලයයි. එනම් පාතිමොක්ඛ සංවර සීලය, ඉන්ද්‍රිය සංවර සීලය, ආජිව පාරිශුද්ධ සීලය, ප්‍රත්‍යසංනිශ්‍රිත සීලය යන සතර සීලයයි .

පාතිමොක්ඛ සංවර සීලය යනු  සමාදන්ව ගත් සීලය පිරිසිදු කර කඩ නොකොට ආරක්ෂා කිරීමයි.

ඉන්ද්‍රිය සංවර සීලය යනු ආයතන සයෙන් අරමුණු ගන්නා වූ කල්හි ලෝභයක් හෝ දෙව්ශයක් හෝ ඇතිකර නොගැනීමයි. 

ආජිව පාරිශුද්ධ සීලය යනු අධාර්මික ක්‍රම වලින් සිව්පසය නොඉපදවිමයි. 

ප්‍රත්‍ය සංනිශ්‍රිත සීලය යනු එනම් ඇදුම් පැළදුම් ආහාර පාන නිවාස බෙහෙත් යන සිව්පසය අවශ්‍යතාවය උදෙසා  පමණක් පරිභෝග කිරීමයි.

මේ සික්ෂාපද සීලය ආරක්ෂා වීමට අමතරව තමා අතින් ඉටුවියයුතු යුතුකම් හා වගකීම් නොපිරිහෙලා ඉටු වී තිබිය යුතුය.

එසේ සික්ෂාපද සීලය හා යුතුකම් වගකීම් සම්පුර්ණ වීම සීල විශුද්ධිය සම්පුර්ණ වීම නම්වේ.

02.චිත්ත විශුද්ධිය.

චිත්ත විශුද්ධිය යනු ප්‍රථම දුතිය තතිය චතුත්ථ යන කිසියම් හෝ ධ්‍යානයක් ඉපදවීමයි. ධ්‍යාන නොමැතිනම් ශුෂ්ක විදර්ශක වශයෙන් හෝ නීවරණ දුරු කර තිබිය යුතුය .නීවරණ දුරු කිරීමම චිත්තයාගේ විශුද්ධියයි .

03. දිට්ඨි විශුද්ධිය හෙවත් නාම රුප පරිච්චේදය.

නාම රූප යනු නාම රුප වෙන්කරගැනිමයි. එනම් තමාගේම සිත සිතුව්ලි හා ශරීරය යන කොටස් නාම හා රුප යන ප්‍රභේදයන්ට වෙන් කර ගත යුතුය. තව දුරටත් පවසනවානම් පංච උපාදානස්කන්ධය යන්න කුමක්දැයි තමාගේම සිත සිතුවිලි හා ශරීරය තුලින් විමසා බැලිය යුතුය. මෙහිදී මම යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ තනි පුද්ගලයකු නොව කොටස් කිහිපයක එකතුවක් බව අවබෝධ කරගැනීම පරමාර්ථයයි. මෙය දිට්ඨි විශුද්ධිය වේ.

04. කංඛාවිතරණ  විශුද්ධිය හෙවත් පච්චය පරිග්ග්‍රහය.

පච්චය පරිග්ග්‍රහය  යනු ඉහත පරිදි බෙදා වෙන් කරගත් නාම රූපයන්ගේ හට ගැනීමේ හේතුව සොයාගැනීමයි. ඒවා හටගැනීමේ හේතුන් නම් අවිද්‍යා තෘෂ්ණා කර්ම ආහාර වේ.

අවිද්‍යාව යනු;

අරිහත් ඵල කෘත ඥාණයෙන් චතුරාර්‍ය සත්‍ය ප්‍රත්‍යක්ෂ වශයෙන් අවබෝධ නොකිරීමයි. එනම් ක්ලේශ ධර්මයන් පිළිබඳව ප්‍රත්‍යක්ෂ අවබෝධයක් නොමතිවීමත්, සංස්කාර රැස්වන ස්වාභාවය පැවතීමත් , නැවත ප්‍රතිසන්ධි ගන්නා ස්වාභාවය පැවතීමත්, ධර්මාවබෝධය සම්පුර්ණ නොකිරීමත් යනාදී බොහෝ කරුණු ඉතිරිව පවතින බවයි. අවිද්‍යාව පවතින තාක් කල් ප්‍රතිසන්ධිය සිදු වේ. එවිට නැවතද නාම රූප පහල වේ. එබැවින් අවිද්‍යාව යනු නාම රූප දෙකම හටගැනීමේ හේතුවකි. 

තෘෂ්ණාව යනු;

පංචකාම වස්තූන් කෙරේ පවතින්නා වූ ඇල්මයි කැමැත්තයි. පංචකාමයන් කෙරේ ඇල්ම නිසාද නැවත උප්පත්තිය සිදු වේ. නැවත උප්පත්තියේදී නාම රූප පහල වීම සිදු වන බැවින් තෘෂ්ණාවද නාම රූපයන් පහටගැනීමේ  හේතුවකි. 

කර්මය යනු;

මතු විපාක දෙන්නා වූ යහපතත් අයහපත් ක්‍රියාවන් වේ. කර්මය නිසාවෙන් සුගති දුගති ප්‍රතිසන්ධි ලැබීම හරහා නාම රුප පහල වේ. එබැවින් කර්මයද නාම රූප හටගැනීමේ හේතුවකි. 

අහාරය යනු;

මෙය දෙයාකාර වේ. නාමයට හා රූපයට වශයෙනි. නාමයට ආහාරය නම් අරමුණයි. රූපයට ආහාරය නම් කබලිංකාර ආහාරයයි.

අරමුණක් නැතුව සිතක් පහල නොවේ. දොරටු සයෙන් කවර හෝ දොරටුවකින් ගන්න වූ අරමුණක් නිසාවෙන්ම විඤ්ඤාණය පහල වේ. විඤ්ඤාණය පහල වීම හේතුවෙන් සෙසු චෛතසික පහල වේ. මෙයාකාරයෙන් නාම ධර්මයන්ගේ පහල වීම අරමුණ නිසා සිදු වේ .එබැවින් අරමුණ යනු නාමයන්ගේ ආහාරය වේ .

කබලිංකාර ආහාරය නොමැතිව ශරීරය පවතින්නේ නැත. ශරීරය පවත්වාගෙන යාමට උපකාර වන්නේ කබලිංකාර ආහාරය බැවින් රූපය හට ගැනීමේ  හේතුවක් වන්නේ කබලිංකාර ආහාරයයි.

මෙලෙසට නාම රූප පරිච්චේදය යටතේ  දැක්වෙන පරිදි වෙන් කරගත් නාමරුපයන්ගේ හේතුව සොයාබැලිය යුතුය. මෙමගින් නාමරූප ධර්මයෝ යම්කිසි බාහිර බලවේගයක් මගින් මැව්වේය හෝ ඉබේ පහල වුවේය යනාදී මිත්යාදෘෂ්ටි බිඳ වැටෙන්නේය. මෙය කංඛාවිතරණ  විශුද්ධිය වේ .

·         සම්මසනය.

සම්මසනය යනු නාම රුප පරිච්චේදයේ පරිදි වෙන්කරගත් හා පච්චයපරිග්ගහය පරිදි හේතු සොයාගත් නාම රූපධර්මයන් අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත යන ත්‍රිලක්ෂණයෙහි බහා බැලීමයි.

අනිත්‍ය යනු වෙනස් වීමයි. ඇතිවී නැති ව යාමයි. දුක්ඛ යනු පිඩාවයි. අනත්ත යනු වසගයේ පවත්වා ගැනීමට නොහැකි භාවයයි, හරයක් නොමැති භාවයයි, සත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් නොමැති භාවයයි.

සම්මසනය කරන අතරතුරදී දස උපක්ලේශයෝ පහල වේ. ඒවා ගුරුවරයකුගේ උපදෙස් යටතේ විසදා ගත යුතු වේ.

05.  මග්ගාමග්ග ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය සහ උදයබ්බය.

උදයබ්බය යනු සම්මසනයට ලක් කරන්නා වූ නාම රූපයන්ගේ හට ගැනීම බිඳීම ඇසට පෙනෙන්නා සේ වැටහීමයි. මෙහි දී නාමරූප ධර්මයන්ගේ හටගැනීම හා නැතිවීම තමා ඉදිරියේ සිදුවන්නක් සේ නුවණට වැටහීම සිදු විය යුතුය.

උදයබ්බය සම්පුර්ණ වීමට ප්‍රථම සම්මසනයේදී හටගත්තා වූ දස උපක්ලේශ ජය ගැනීම සිදු වේ. උපක්ලේශ ජය ගැනීම මග්ගාමග්ග ඤාණ දස්සන විශුද්ධියයි. මග්ගාමග්ග ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය සම්පුර්ණ වීමෙන් අනතුරුව උදයබ්බය ඤාණය පහල වේ. මග්ගාමග්ග ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය සම්මසනයත් උදයබ්බයත් අතරදී සම්පුර්ණ වන්නකි.

·         භංගය සහ භය.

භංගය යනු නාමරූප ධර්මයන්ගේ බිඳීම පමණක් නුවණට වැටහීමයි. පෙර අවස්ථාවේදී ඇතිවීම නැතිවීම දෙකම වැටහුනේද මෙහිදී නැතිවීම පමණක් වැටහේ. තවද බාහිර සියල්ල  බිඳී යන බව වැටහීමෙන් අනතුරුව ස්වකීය චිත්තයද බිඳී යන බව නුවණට වැටහෙයි. එහිදී ලොව තමා සතු වූ එකම වස්තුව වූ සිත  තමාට අහිමි වන බව තමන්ටම වැටහෙන නිසා තමා සංසාරය තුල පිළිසරණක් නොමත්තෙකු, අසරණ වුවෙකු යැයි සිතට වැටහේ. එකල්හි ඇතිවන්නා වූ බිය විදර්ශනාවේදී භය යනුවෙන් හැදින්වේ.

·         ආදීනවය.

ආදීනවය යනු පිළිසරණක් නොමැති සංසාරයෙහි නැවත නැවත උප්පත්තිය ලැබීම වශයෙන් නිමක් නොමැති ජරා මරණ දුක්වලට මුහුණ දීමට සිදුවන බව වැටහීමයි.

·         නිබ්බිදාව.

නිබ්බිදාව යනු එබඳු සංසාරයෙහි නොඇලිය යුතු බව අවබෝධ වීමයි.

·         මුඤ්චිතුකම්‍යතාව.

මුඤ්චිතුකම්‍යතාවය යනු එකී ජරා මරණ ගෙනත් දෙන්නා වූ නොඇලිය යුතු වූ තුන් ලෝකයෙන් වෙන්වීමේ මිදීමේ ගැලවියාමේ කැමැත්තයි.

·         පටිසංඛානුපස්සනාව.

පටිසංඛානුපස්සනාව යනු මෙතෙක් කරන ලද විදර්ශනාව නිවැරදි දැයි  නැවත විමසා බැලීමයි.

·         සංඛාරුපෙක්ඛාව.

සංඛාරුපෙක්ඛාව යනු සියලු සංස්කාරයෝ අනිත්‍ය දුක්ඛ අනත්ත වන්නේ යැයි අවබෝධ වීම නිසා සංස්කාරයන් කෙරෙහි ඇලීම ගැටීමෙන් වෙන්ව මැදහත්ව වාසය කිරීමයි.

06. පටිපදා ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය හා අනුලෝමය.

අනුලෝමය යනු මෙතෙක් කරන ලද්දා වූ විදර්ශනාව නිවනට අනුලෝම වීමයි. භංගයේ පටන් අනුලෝමය දක්වා ඇත්තේ පටිපදා ඤාණ දස්සන විශුද්ධියයි.

·         ගෝත්‍රභූ.

ගෝත්‍රභූ යනු පෘතජ්ජන ගෝත්‍රය ඉක්මවිමයි.

07.  මාර්ගය හෙවත් ඤාණ දස්සන විශුද්ධිය.

මාර්ගය යනු සෝවාන් ආදී මාර්ග සිත් පහල වීමයි. මාර්ග සිතෙන් කෙලෙස් ප්‍රහාණය සිදු වේ. කෙලෙස් ප්‍රහාණය වීම ඤාණ දර්ශනය සම්පුර්ණ වීමයි.

·         ඵල

ඵල යනු සෝවාන් ආදී ඵල සිත් පහල වීමයි.

මේ විදර්ශනාව නිර්වාණය පිණිස පවතින්නා වූ එකම මාර්ගයයි මෙය ප්‍රායෝගිකවම භාවිතා කල යුතු මාර්ගයකි.